• Նորություններ
• Հղումներ
• Կայքի Քարտեզ
• Գործընկերներ

 ԳԵՂՀՈՎԻՏ: Գեղհովտի (Սևանա լճի հարավարևմտյան ափ) դամբարանը պատահականորեն բացվել է 1979 թ. և ուսումնասիրվել է Ա.  Փիլիպոսյանի, իսկ ոսկրաբանական նյութը` Ռ.  Մկրտչյանի  կողմից:  Գտնվում է   ներկայիս  Գեղհովիտ  գյուղի  միջով  հոսող  գետակի  ձախ ափին: Հուշարձանի  ուսումնասիրությունից  պարզվեց,  որ  գետակի  մակերեսից  մոտ  15-20  մ  բարձրության  վրա  եղած  բնական  խորշերը  ուրարտացիների  կողմից  ենթարկվել  են  մասնակի  ձևափոխման,  և  կառուցվել  են  երկու  հաղորդակից  արհեստական  քարայր-դամբարաններ:  Դամբարանի  մուտքի  բարձրությունը  2,55  մ է,  լայնությունը  հիմքի  մոտ`  4  մ:  Առաջին սրահի  մակերեսը  մոտ  30-30  մ2  է:  Սրահի  հատակը  մուտքի  շեմից  ցածր  է  0,25  մ: Դամբարանի  կամարաձև առաստաղն  ունի  3,1  մ  բարձրություն:  Դամբարանը,  ըստ  երևույթին,  ունեցել  է  նաև  3-րդ  սրահը,  որի  մասին են  վկայում  սրահի  հյուսիսային  հատվածում պահպանված նեղ միջանցքի հետքերը:  Դամբարանում  գտնվել  է  հարուստ  հնագիտական  նյութ, որը  կազմված  է  սպառազինության,  սպասքի,  կահույքի  առանձին  մասերից և պերճանքի առարկաներից: Գտնվել  են  նաև  հնամարդաբանական  նյութեր:

Գտածոների  մեջ  մեծ  խումբ  են  կազմում  բրոնզե  և  երկաթե  զենքերը:  Գտնվել  են  երկաթե  ակինակի  խոշոր  բեկոր,  երկու  խողովակակոթառ  նիզակներ,  բրոնզե  կապարճի  մասեր,  երկաթե  և  բրոնզե  ձիասարքեր,  որոնցից  մեկի  այտապանների  ծայրերը  զարդարված  են  թռչնի  փոքրիկ  քանդակներով:  Բացառիկ  հետաքրքիր  են  երկրորդ  սրահում  գտնված ուրարտական  մարտակառքի  բազմաթիվ  մասերը (տարբեր  ձողեր,  գամեր, առանցքի  վերջակալներ,  անիվների  ամրակներ,  փականաձև  բրոնզե  հարմարանքներ  և  այլն):  Մարտակառքի  հետ  է  առնչվում  նաև  երկաթե  կլորավուն  ձողի  ծայրին  ամրացված  ձիու  բրոնզե  գլուխը  (բարձրությունը  6,5  սմ):

Կահույքի  մասերը  ներկայացված  են  բրոնզե  ցլերի  ու  ձիերի  սմբակների  ձև  ունեցող և գահաոտքերի, աթոռների  ու սեղանների  տարբեր  մասերը  զարդարող  բրոնզե  արտե‎ֆակտերով: Առավել  հետաքրքիր  են  երկաթե  աշխատանքային գործիքների  բեկորները: Բացի  նշվածներից, գտնվել  են  տարբերª  մուգ  շագանակագույն  և  կարմիր  անգոբապատ սափորներ,  կճուճներ  և  մեկ  մետաղե  անոթի  վերին  մասի  բեկոր,  որի  վրա  պատկերված են  մարդու  ձեռքեր:  Առանձին խումբ  են  կազմում  նաև  ոչ  մեծ  թվով    զարդերըª բրոնզե խոշոր ճարմանդը, բրոնզե լարից պատրաստված երկու  ապարանջանները,  տարբեր  ձևերի  ու  չափերի  սարդիոնե,  ապակյա,  շաղախից  և  ոսկրից  պատրաստված  ուլունքները: 

Գեղհովտի  դամբարան-քարայրի  ուսումնասիրությունը  հետաքրքիր  է  նաև  նրանով,  որ  այստեղ  գտնված  հնագիտական  և  ոսկրաբանական  նյութերը  հնարավորություն  են  տալիս`  վերականգնելու թաղման  ծեսը:  Առաջին  սրահի  հյուսիսային  պատի  մոտ  բացվեց  աջ  կողմի  վրա  կծկված  վիճակում  պառկած  մի  կմախք,  որի  գանգը  բացակայում  էր:  Այս  սրահի  արևմտյան  պատի  տակ  գտնվեցին  իրար  վրա  դրված  երեք  տղամարդու  գանգեր  ու  կմախքների  առանձին  ոսկորներ  (30-35,  45-55  և  50-60  տարեկան),  20-25  և  25-30  տարեկան  երկու  կնոջ  և  2-2,5  տարեկան  երեխայի  ոսկորներ:  Կմախքների  նման  տեղադրումը  վկայում  է,  որ  այստեղ  կոլեկտիվ  թաղում  է  կատարվել,  ինչի  հետևանքով  դամբարանի  տիրոջ  հետ  սպանվել  և  թաղվել  են  նաև  նրան  ուղեկցող  տղամարդիկ,  կանայք  և  երեխան:  Հարկ  է  նշել,  որ  շինարարության  ժամանակ  գտնված  մի  քանի  երեխաների  և  մեծահասակ  մարդկանց  գանգեր  թաղվել  են  կամրջի  հիմքի  մեջ:  Եղածը  հնարավորություն  է  տալիս  ասելու,  որ  Գեղհովտի  դամբարանում  իրականացվել  է  դիաթաղում  և  դիամասնատում  (գանգերը  առանձին  են  թաղվել):  Ըստ  հնագիտական  նյութի`   դամբարանը  թվագրվում  է  Ք.ա.  VIII  դ.  վերջին  քառորդով:

Գրականություն: Փիլիպոսյան, Խաչատրյան 1995; Փիլիպոսյան, Մկրտչյան 2001

Աղբյուրը՝ 

Ուրարտուի հնագիտություն  (Ամրոց-բնակավայրեր և դամբարանային համալիրներ) Երևան: Երևանի համալս. հրատ. 2008 , 163-166  էջ